„Kiedyś, dawno, byłem jeszcze Edwardem Stachurą - pomyślałem, że człowiek za długo żyje. Że powinien żyć jeden dzień, jak niektóre motyle. Albo jeden rok, od wiosny do wiosny. Mam 42 lata, a tak się czuję, jakbym dźwigał ich 420. Ostro żyłem. Codziennie coś nowego. I mógłbym tak jeszcze długo, może aż do samej cielesnej śmierci, gdyby nie spadło, nie runęło na mnie to straszliwe nieszczęście.”
Od owego, słynnego cytatu Stachury z „Pogodzić się ze światem” rozpoczęło się moje pisanie „Powodzianki” w zeszłym roku. Nie wiem czemu, ale wkroczenie w wiek, nazwany przeze mnie, wiekiem stachurowym i mnie kazało pogodzić się ze światem. I któż inny jak nie Edward mógł stać się dla mnie najlepszym przewodnikiem w tej trudnej wędrówce, choć z uwagi na marny koniec jego żywota, mógłby się wydawać raczej autorytetem raczej nędznym. Ale nie dla mnie. Cóż bardziej mogło mi pomóc w mrocznym procesie zmagań z pytaniami typu: „Ale czy warto?” , jak nie powrót do młodzieńczego zauroczenia pierwszymi tekstami Stachury, do początków mojej wędrówki życie z Poezją? Chyba jest trochę prawdy w stwierdzeniu, że po czterdziestce człowiek rodzi się na nowo i no nowo zaczyna szukać sensu Wszystkiego i może Niczego wokół.
Umieszczenie postaci Edwarda w mojej książce to chwyt celowy użyty przeze mnie, potrzeba duszy i serca, by przywołać myśli człowieka ważnego dla mnie. Zatem już na samym początku zachęcania do przeczytania „Powodzianki”, muszę ją troszeczkę zaspoilerować. Katarzyna, bohaterka mojej książki, spotyka Edwarda Nieznajomego, z którym to rozmowa wpływa na dalszy ciąg jej życia. W końcowej części głównego opowiadania złączam losy dziewczyny z Edwardem ponownie. Ale tu ukrywa się, w moim zamiarze literackim, odkrycie postaci Poety. Co pozwala nam przetrwać trudne chwile w naszym życiu? Najczęściej jest to drugi człowiek i najczęściej jest to druga osoba obecna cieleśnie w naszym bytowaniu. Ale zdarza się, że są ty tylko ( albo aż) czyny i słowa innych, które przywołujemy w naszym myśleniu. Z mojej książki nie wynika jasno, że Edward to realny mężczyzna, w którym Katarzyna tak po prostu się zakochuje. Być może? Ale być może to Ktoś, kogo ona nigdy w życiu nie poznała osobiście, a jednak wpłynął on na sposób tworzenia jej własnej rzeczywistości. Być może to jakiś wielki filozof czy poeta? Być może to właśnie sam Edward Stachura?
„Powodzianka” nie zalicza się do książek łatwych w czytaniu, jest napisana jakby trochę chaotycznie, gdyż zależało mi głównie na ukazaniu życia wewnętrznego bohaterki: jej uczuć, jej myśli, wydobyciu prawdy z człowieka w obliczu tzw. trudnych sytuacji życiowych. I któż innym mógł być tutaj dla mnie Mistrzem? Oczywiście tylko Stachura. Oczywiście w żaden sposób nie śmiem porównać się z Poetą, ale jeśli już mam pisać dla dorosłych i o dorosłych to tylko w taki sposób, to znaczy, tylko i wyłącznie obrazując to co się dzieje w nas. To co zewnętrzne to tylko dodatek.
W działach Stachury odnajduję odnoszenie się do moich dwóch ulubionych nurtów filozoficznych – egzystencjalizmu i taoizmu. Ideą egzystencjalizmu jest przekonanie, że to właśnie człowiek, dokonując wyborów, wpływa na to kim jest. Jeśli wybory te dokonują się bez uświadomienia tego, kim się naprawdę jest, nie można osiągnąć poczucia wolności. Człowiek, który uzależnia swoje bytowania od warunków zewnętrznych, pozostanie niewolnikiem czasu, strachu, ról społecznych. Jego wolność wewnętrzna będzie ciągle zagrożona urzeczowieniem i utratą autentyczności. „Egzystencjalista to jednostka indywidualna nie pokładająca nadziei w żadnych siłach wyższych, a szczególnie we własnym istnieniu. Wolność dla niej nie jest sensem, a jedynie wyborem.”
W „Pogodzić się ze światem” „cień Edwarda Stachury” zmaga się z własną egzystencją, myślę rozdziera go to ,że musi być w świecie, którego w ogóle nie rozumie, a przed wszystkim boli go to, że go już nic nie boli I nic mu nie smakuje. Stachura mówi, że zwykli ludzie próbują znaleźć odpowiedź na pytania - Do czego służy dola człowiecza? I to ,że bardzo chcemy znaleźć sens istnienia, powoduje ,że się zatracamy, stajemy się niewolnikami, bo potrzebujemy czegoś, boimy się, że może jednak jesteśmy tu zupełnie bezsensu.
W ”Powodziance” również zawarłam myśli egzystencjalizmu. Katarzyna na swoim życiowym bilansie zalicza trudną sytuację życiową I rozmyśla jak sobie poradzić z bólem, żalem, brakiem nadziei, pustką, bezsilnością, samotnością i tysiącem innych napływających fal uczuć przeszywających jej serca, umysł i ciało. Czy jest uniwersalne lekarstwo na szybkie pozbycie się "choroby duszy"? Czy może takim panaceum jest czas, który leczy i zabija rany zadane nam przez los? Możliwe, ale i czas nie leczy wszystkich ran. Może jedynym sposobem przetrwania staje się po prostu życie z tymi draśnięciami, a potem pozostającymi po nich śladami. I przytaczając dalej rozważania filozofów egzystencjalnych, człowiek jest skazany na wybór, tak i w tym wypadku, nasz wybór polega na tym, czy chcemy przyjąć tę prawdę, że życie to nie tylko nieustająca zabawa i przyjemności, ale również nieprzyjemności i problemy oraz tka tak zwane “stany nijakie”. Nie bać się, że coś nam zostanie odebrane, wyzwolić się z pragnienia za kimś, za czymś, pozwala dojść bohaterce do pogodzenia się ze światem .Ale, żeby było to możliwe najpierw musi stanąć twarzą w twarz z własnymi lękami. „Powodzianka" to refleksja nad kruchością bytu i niestałością szczęścia. Główna bohaterka przechodzi przez szkołę akceptacji śmierci i utraty bliskiej jej osoby. Strata tego co najbardziej cienimy w swoim życiu budzi strach i samotność, ale tylko zaakceptowanie tych stanów, uwalnia człowieka i w pełni pozwala żyć. Przed tym nasze bytowania to retuszowanie lęków, że coś możemy stracić lub czegoś nie uzyskać. Tylko zrozumienie, że w tragizmie ziemskiej wędrówki człowieka, tkwi również jego piękno, pozwala żyć w sposób prawdziwy, bez codziennych obaw i bojaźni.
Stachura w “Pogodzić się ze światem” odwołuje się do Schopenhauera, który poglądy spajają się z teoriami Kanta, który przez egzystencjalistów nazywany jest największym z filozofów. Schopenhauer mówi, że “najbardziej z żyjących istot cierpi człowiek, ponieważ ma największe potrzeby. W chwilach estetycznej kontemplacji uspokaja się wola. Według filozofa jedynym racjonalnym działaniem jest zagłębienie się w sobie, przeanalizowanie własnych popędów, zapanowanie nad nimi i w ten sposób „przekroczenie siebie” i pełne przejęcie kontroli nad własną wolą.” Z rozważań Schopenhauera wynika etyka współczucia, wyrzeczenia i przekroczenia siebie, znana od setek lat w obrębie buddyzmu.
U Stachury jest ona widoczna w idei Człowieka Nikt, ale dla niego i to rozumowanie człowieczeństwa zatraca sens. Trudno mi pojąć w jakim kierunku poszło filozofowanie Poety, w mojej książce zatrzymałam się na przesłankach toeizmu, które widoczne są w zauroczeniu Katarzyny kulturą Japonii I w pogodzeniu się z tym, że jesteśmy kruchym tworem jak Kwitnąca Wiśnia.
„Powodzianka” to moje połowiczne życiopisanie. Rok 1997, przywołany w moich opowiadaniach był i na zawsze pozostanie dla mnie rokiem szczególnym. Oprócz tego, że rozszarpywała mnie Poezja , własna i Stachury , rozszarpała mnie pierwsza praca i pierwsza miłość. A do tego jeszcze “napłynęła” ta Powódź Tysiąclecia. Gdy miałam lat 20 wszystko było czyste i białe, choć ciężkie, a potem już wszystko było szare lub czarne.
Nie myślałam, że jeszcze powrócę do Stachury, nie myślałam ,że jeszcze w wieku lat 40 znowu się narodzę. I po raz kolejny najdą mnie egzystencjalne pytania „Fabuly Rasy” i z wypiekami na policzkami będę wertować kartki książek Stachury, połykając ich każdy fragment. Niestety nie udało mi się wyuczyć „Pogodzić się ze światem” na pamięć, ale jeszcze wszystko przed mną.
Pogodziłam się ze śmiercią i startą, nie stałem się jeszcze człowiekiem Nikt, choć lubię te stany gdy nie jest mi do szczęścia potrzebne nic poza powietrzem I muzyką. . Za często miewam jeszcze chwile Radości z komfortu doczesności, by mówić , że pojęłam Stachurę, jednakże pisanie “Powodzianki”( mojej pierwszej książki dla dorosłych ) pozwoliło mi ponownie zanurzyć się w cudowne strofy Edwarda Stachury, który wyrył swoje Słowa na zawsze w mym sercu. Odnośników do jego twórczości znalazłabym jeszcze kilka w “powodziance”, jakże i kolejnych dwóch książkach ( które mają tworzyć Moją Wrocławska Opowieść), ale nie chodzi mi o to , by na siłę to robić. Edward Stachura to niewątpliwie Poeta Mego Życia ( przynajmniej tego młodzieńczego ) , a ‘Powodzianka” to moja swoista rozmowa z nim. Zachęcam zatem do lektury "Powodzianki" i znalezienia odpowiedzi na temat zmagań młodej kobiety z życiowymi wyzwaniami. I mam nadzieję, że odnajdą Państwo również tutaj odpowiedzi dotyczących życia własnego, a “ulatujące” w niej myśli stachurowskie ,pozwolą chociaż w niewielkim stopniu na zbudowanie kamienie węgielnego dla własnych doświadczeń i godzenia się ze światem.
Z poważaniem, uśmiechem, przymrużeniem oka ,
pokłonami dla Miłości I Śmierci oraz
wzruszeniem nad Słowami Edwarda
Barbara Rejek
